Co jest niedozowolone

Przemysław Szymański
Specjalista z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego

Uwaga na zmiany w prawie

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, która weszła w życie pod koniec ubiegłego roku, ma służyć lepszej ochronie interesów konsumentów przez wprowadzenie zakazu praktyk sprzecznych m.in. z dobrymi obyczajami. Każdy przedsiębiorca powinien zapoznać się z jej regulacjami, aby swoimi działaniami nie narazić się na odpowiedzialność cywilną lub karną

Ustawa ta została wprowadzona, aby zabezpieczyć konsumentów, którzy dokonali transakcji handlowych z nieuczciwymi przedsiębiorcami. Ma ona zastosowanie tylko do transakcji między przedsiębiorcami (osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub jednostkami prawnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, które prowadzą działalność zawodową lub gospodarczą nawet, jeżeli nie ma ona charakteru zorganizowanego i ciągłego, a także osobami działającymi na ich rzecz) a konsumentami, a więc nie obejmuje transakcji między profesjonalistami. Zgodnie z tą ustawą zawsze zabronione jest prowadzenie działań polegających na:

• twierdzeniu, że produkt będzie dostępny tylko przez bardzo krótki czas, lub że będzie on dostępny na tych warunkach przez bardzo ograniczony czas, jeżeli jest to niezgodne z prawdą, w celu nakłonienia konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji o jego kupnie
• stosowaniu kryptoreklamy w środkach masowego przekazu
• reklamowaniu produktu podobnego do produktu innego przedsiębiorcy w celu zasugerowania konsumentowi, że produkt ten został wykonany przez tego samego przedsiębiorcę, jeżeli jest to niezgodne z prawdą
• twierdzeniu, że przedsiębiorca wkrótce zmieni miejsce wykonywania działalności, jeżeli jest to niezgodne z prawdą
• przekazywaniu nierzetelnych informacji dotyczących dostępności produktu z zamiarem nakłonienia konsumenta do zakupu produktu na warunkach mniej korzystnych niż warunki rynkowe
• twierdzeniu, że organizowany jest konkurs lub promocja z nagrodami, a następnie nieprzyznawaniu opisanych nagród lub ich ekwiwalentu
• prezentowaniu produktu jako “gratis”, “darmowy”, “bezpłatny” lub w podobny sposób, jeżeli konsument musi uiścić jakąkolwiek należność z wyjątkiem kosztów związanych z odpowiedzią na ofertę, odbiorem, dostarczeniem produktu
• twierdzeniu, że produkt jest w stanie leczyć choroby, zaburzenia, wady rozwojowe, jeżeli jest to niezgodne z prawdą
• zakładaniu, propagowaniu lub prowadzeniu systemów typu piramida (systemów, w ramach których za otrzymanie korzyści materialnych konsument dokonuje czynności, które polegają na wprowadzeniu innych konsumentów do systemu, a nie są uzależnione od sprzedaży lub konsumpcji)
• prezentowaniu uprawnień, przysługujących konsumentowi z mocy prawa, jako cech wyróżniających ofertę przedsiębiorcy
• stosowaniu reklamy przynęty, czyli proponowaniu nabycia produktu po określonej cenie, podczas gdy przedsiębiorca może mieć uzasadnione obawy, że nie będzie w stanie dostarczyć lub zamówić tych lub innych równorzędnych produktów po takiej cenie lub też propozycji nabycia produktu po określonej cenie, a następnie odmowie przekazu konsumentom produktu lub odmowie przyjęcia na niego zamówień, albo dostarczenia go w racjonalnym terminie z zamiarem promowania innego produktu
• posługiwaniu się certyfikatem, znakiem, jakości lub równorzędnym oznaczeniem bez uprawnienia do tego
• podawaniu informacji o stosowaniu kodeksu dobrych praktyk, jeżeli jest to niezgodne z prawdą lub twierdzeniu, że kodeks ten został zatwierdzony przez organ publiczny lub inny organ, jeżeli jest to niezgodne z prawdą
• umieszczaniu w materiałach marketingowych faktur lub podobnych dokumentów mających sugerować obowiązek zapłaty lub fakt zamówienia produktu przez konsumenta, który tego nie zrobił
• twierdzeniu lub stwarzaniu wrażenia, że sprzedawca nie działa w celu związanym z jego działalnością gospodarczą lub zawodową.

Ponadto nieuczciwymi praktykami rynkowymi będą zawsze działania polegające na:

• wywoływaniu wrażenia, że konsument nie może opuścić pomieszczeń przedsiębiorcy bez zawarcia umowy
• uciążliwym i niewywołanym działaniem lub zaniechaniem konsumenta; nakłanianie do nabycia produktu przez telefon, faks, pocztę elektroniczną
• składaniu wizyt konsumentowi w miejscu jego zamieszkania, ignorowanie jego próśb o opuszczenie tego miejsca lub zaprzestanie takich wizyt.

Obowiązek naprawienia szkody

Osoba dopuszczająca się nieuczciwych praktyk rynkowych będzie odpowiadała za powstałą w ten sposób szkodę. Konsument będzie mógł żądać unieważnienia umowy i zwrotu wzajemnych świadczeń. Ponadto nabywca będzie mógł żądać zwrotu kosztów związanych z nabyciem produktu, np. będzie mógł żądać zwrotu kosztów dostawy, za którą zapłacił. Oprócz tych roszczeń konsument będzie mógł żądać zaprzestania stosowania tej praktyki i usunięcia jej skutków.

W zakresie dochodzenia naprawienia szkody na przedsiębiorcy będzie ciążył obowiązek wykazania, że stosowane przez niego praktyki nie stanowią nieuczciwych praktyk rynkowych. Konsument nie będzie musiał w tym zakresie zgłaszać dowodów, potwierdzających jego twierdzenie i będzie mógł się ograniczyć do samego powództwa. Roszczenia z tytułu wymienionych naruszeń przedawniają się z upływem trzech lat od ich dokonania.

Agresywne praktyki rynkowe

Ostatnią grupę praktyk nazywa się agresywnymi praktykami rynkowymi ze względu na fakt, że w znaczny sposób ograniczają lub mogą ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu i tym samym mogą powodować podjęcie decyzji, której normalnie by nie podjął. Oprócz nich agresywną praktyką rynkową będzie wywoływanie u konsumenta wrażenia, że uzyskał lub uzyska bezwarunkowo po wykonaniu określonej czynności korzyść, gdy w rzeczywistości ona nie istnieje lub jej uzyskanie jest uzależnione od poniesienia dodatkowych kosztów.

Ze względu na wagę czynów ustawa przewiduje, że osoba dopuszczająca się ich będzie podlegała karze grzywny. Ukaranie tej osoby nastąpi w trybie postępowania w sprawach o wykroczenia. Podkreślenia wymaga fakt, że ukarany może być nie tylko przedsiębiorca, ale także inna osób dopuszczająca się niedozwolonych praktyk, np. pracownik sklepu twierdzący, że produkt jest dostępny tylko dziś po promocyjnej cenie.

Niedozwolona działalność konsorcyjna

Ustawa wprowadza również zakaz prowadzenia działalności konsorcyjnej, czyli działalności gospodarczej polegającej na zarządzaniu mieniem konsumentów gromadzonym w ramach tej grupy utworzonej w celu sfinansowania zakupu produktu na rzecz uczestników grupy.

Będzie to obejmowało przede wszystkim działające na zasadach tzw. piramid finansowych, w których gromadzone było przez uczestników mienie, a wielkość udziału zależała od liczby osób wciągniętych do tej działalności. W ramach tego zakazane jest nie tylko prowadzenie takiej działalności, ale także organizowanie takiej działalności, np. przez agitowanie kolejnych osób do takiej firmy.

Prowadzenie działalności konsorcyjnej lub jej organizowanie jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Jeżeli wartość zgromadzonego w ramach tej działalności mienia przekroczy 1,126 mln zł, to kara pozbawienia wolności wynosi od 6 miesięcy do 8 lat.