„Sri Lanka jest znana od 2 tys. lat dzięki swojej historii powiązanej z kamieniami szlachetnymi oraz produkcji kamieni jubilerskich – wyjątkowej, zarówno jeśli chodzi o jakość, jak i różnorodność. Rozważając ilości i liczne odmiany, które są teraz wydobywane, można stwierdzić, że nigdzie indziej na świecie nie występuje taka różnorodność, stężenie i koncentracja minerałów szlachetnych na tak stosunkowo małym obszarze, jak w Sri Lance”. Natural Ressources of Sri Lanka, GSMB, 2000
Na terenie Sri Lanki nadzorem nad wydobyciem kamieni szlachetnych zajmuje się National Gem and Jewelry Authority (NG&JA). Jest to powstały w 1993 roku krajowy organ władzy ds. strategii i priorytetów dla rozwoju przemysłu jubilerskiego i kamieni szlachetnych Sri Lanki. Organizacja wydaje każdego roku około 5 tys. licencji na wydobycie kamieni szlachetnych, pozwalających każdemu posiadaczowi licencji wykopać w określonym miejscu od dwóch do czterech szybów na raz. Legalnie funkcjonuje około 10 do 15 tys. szybów wydobywających kamienie szlachetne, ilość szybów nielegalnych jest porównywalna. Szyby tradycyjne są obsługiwane przez sześć osób. Wydobyciem kamieni szlachetnych zajmuje się około 60 do 90 tys. osób. Dodając kopalnie nielegalne, całkowita liczba osób bezpośrednio zaangażowanych w wydobycie kamieni szlachetnych to około 135 tys.
Wydobycie kamieni
Elahera jest krainą bogatą w kamienie szlachetne. Podczas panowania króla Parakramabahu (XII wiek naszej ery) nawet cudzoziemcom pozwalano na wydobycie kamieni. Z powodu wojen domowych i obcych inwazji kopalnie kamieni szlachetnych były stopniowo opuszczane i wiele z nich pokryły pola ryżowe. Około roku 1950 robotnicy budujący drogę Elahera-Pallegama znaleźli wiele szafirowych otoczaków, co spowodowało, że miejscowi farmerzy zaczęli wydobycie na swoich polach ryżowych. Podkreślenia wymaga fakt, że pola bogate w kamienie szlachetne pokrywają około 150 tys. mkw. Elahery i leżą w obrębie regionów górzystych. Wydobyciem kamieni zajmują się górnicy, którzy posiadają tzw. rzemieślniczą licencję górniczą, przyznającą im wyłączność wydobycia, obróbki i handlu wszystkimi minerałami opisanymi w licencji na obszarze nie większym niż dziesięć hektarów i na głębokości nie przekraczającej dwudziestu pięciu metrów. Podczas pory suchej górnicy usypują na działce pojedyncze kopce żwiru zawierające kamienie szlachetne, które później są tam wypłukiwane. Płukanie jest najważniejszym etapem pracy podczas wydobycia. Aby wypłukać zawartość kopca, w zależności od tego czy mechanicznie czy nie, potrzebne jest od miesiąca do trzech.
Kamienie szlachetne na polach ryżowych
Na polach ryżowych żwir zawierający kamienie szlachetne można znaleźć na głębokości mniejszej niż metr. Wydobycie kamieni szlachetnych często odbywa się na małą skalę i na zasadzie współpracy, przy użyciu tradycyjnych metod. Kilku górników tworzy grupę i dzieli się pracą, kosztami, jak również dochodami ze sprzedaży wszystkich kamieni, jakie znajdą. Taka grupa nazywana jest karuhaula. Właściciel licencji na ten typ wydobycia jest właścicielem kopalni. Jego licencja legalizuje członkostwo w grupie i jego haula lub udziały w kopalni. Każdy pracownik kopalni posiada haula uzasadniony przez wkład jego pracy. Inne osoby, które obejmuje karuhaula, to właściciel ziemi, właściciel pompy wodnej oraz dostawcy drewna i bali do wykładania szybów. Wypłata górników to tygodniowy zasiłek, jedzenie i podstawowe zakwaterowanie. Są oni jednak uprawnieni do procentu od każdego zysku wypracowanego przez kopalnię (zazwyczaj poniżej 5 proc.). Wszyscy inni członkowie karuhaula również otrzymują swój procentowy udział w zysku.
