Rozwój każdego przedsiębiorstwa wymaga inwestycji. Jednym z obszarów aktywności inwestycyjnej jest zwiększanie zasobów firmy w składniki majątku uznawane za środki trwałe.
Taka kwalifikacja skutkuje z kolei koniecznością przyjęcia odpowiednich reguł amortyzacji, w tym reguł ustalenia wartości początkowej środka trwałego, co nierzadko prowadzi do wątpliwości podatników w zakresie zasad ustalenia wartości w przypadku składnika majątku wytworzonego we własnym zakresie.
Amortyzacja środków trwałych
Na płaszczyźnie regulacji ustaw o podatkach dochodowych (PIT, CIT) istotny element stanowi możliwość dokonywania odpisów na środki trwałe. Trzeba pamiętać, że z podatkowego punktu widzenia dokonywany przez przedsiębiorcę odpis amortyzacyjny stanowi o stopniowym przenoszeniu wartości długotrwale zużywającego się składnika majątku w ciężar podatkowych kosztów uzyskania przychodów, a tym samym w sposób pośredni wpływa na wartość podatku do zapłaty. Dodania wymaga, iż zasadą obowiązującą zarówno na gruncie regulacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i o podatku dochodowym od osób prawnych jest, że podatkowe koszty uzyskania przychodów mogą stanowić wyłącznie te odpisy, które dokonane są wg zasad ustalonych przepisami powołanych ustaw.
Samodzielne wytworzenie środka
W realiach życia gospodarczego częstym przypadkiem jest sytuacja, w której środek trwały jest wytwarzany przez przedsiębiorcę we własnym zakresie. Sytuacja taka zachodzi m.in. przy budowie budynku, obiektu albo lokalu dla potrzeb firmy i wymusza stosowanie regulacji szczególnych – pozwalających na ustalenie wartości początkowej wytworzonego środka trwałego. W efekcie pojawia się pytanie, w jaki sposób należy ustalić wartość środka trwałego wytworzonego we własnym zakresie oraz jakie wydatki stanowią o ustaleniu wartości początkowej, a jakie do tej wartości nie są zaliczane. Odpowiadając, należy zauważyć, że w przypadku wytworzenia środka trwałego we własnym zakresie za jego wartość początkową uznaje się koszt wytworzenia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami kosztem tym jest z kolei wartość w cenie nabycia zużytych do wytworzenia środków trwałych rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za prace wraz z pochodnymi i inne koszty dające się zaliczyć do wartości.
Wycena wartości
Jednocześnie warto zauważyć, że w przypadku składnika majątku wytworzonego we własnym zakresie może dojść do sytuacji, w której podatnik nie jest w stanie dokładnie ustalić wartości początkowej środka trwałego. W efekcie częstym jest pytanie o możliwość ustalenia wartości początkowej środka trwałego w oparciu o dokonanie wyceny przez biegłego, zwłaszcza iż nierzadko wycena taka bywa opcją korzystniejszą dla podatnika. Trzeba jednak pamiętać, iż ustalenie wartości początkowej środka trwałego w oparciu o wycenę biegłego stanowi w świetle regulacji ustaw o podatkach dochodowych instytucję wyjątkową i możliwą do stosowania wyłącznie w razie spełnienia określonych przepisami warunków. Otóż zasadą jest, iż jeżeli podatnik nie może ustalić kosztu wytworzenia – wartość początkową środka trwałego ustala się w wysokości określonej wg cen rynkowych (wskazanych przepisami) przez biegłego powołanego przez podatnika. W efekcie kluczowym warunkiem, dla możliwości ustalania wartości początkowej wg cen rynkowych, jest brak możliwości ustalenia przez podatnika kosztu wytworzenia.
Marek Piotrowski
prawnik, doradca podatkowy
