Reguły rozliczania podatku VAT nakładają na przedsiębiorcy obowiązek uiszczenia podatku niezależnie od faktu otrzymania zapłaty za wykonaną usługę lub dostarczony towar.
Konstrukcja ta jest szczególnie dotkliwa w okresie kryzysu
gospodarczego dla drobnych przedsiębiorców, bowiem
często dopiero faktyczne otrzymanie należności pozwala
im na przekazanie środków z tytułu wymaganego
podatku. Warto zatem zwrócić uwagę na przewidziane
przepisami powołanej ustawy regulacje pozwalające na kasowe
dokonywanie rozliczenia VAT, które chociaż zapewne w ograniczony
sposób, to jednak pozwalają na ograniczenie niniejszych problemów.
Kasowe rozliczanie VAT
Przepisy przewidują szczególną formę rozliczeń opartą na systemie
kasowym, możliwą do stosowania wyłącznie przez przedsiębiorców
posiadających status tzw. małego podatnika. Za takiego uważa się
podatnika VAT, u którego wartość sprzedaży nie przekroczyła
w poprzednim roku podatkowym kwoty stanowiącej równowartość
1 200 000 euro (w roku 2011 limit ten wynosi 4 760 000 zł, natomiast
w roku 2012 będzie wynosił 5 324 000 zł), z wyłączeniem szczególnych
przypadków podatników (np. prowadzących przedsiębiorstwa
maklerskie) otrzymujących wynagrodzenie w formie prowizji, dla
których limit ten wynosi równowartość kwoty 45 000 euro. Jeżeli
zatem przedsiębiorca spełnia warunki, pozwalające na jego kwalifikację
jako małego podatnika, może dokonać wyboru kasowej formy
rozliczeń. Zauważenia jednak wymaga, iż stosowanie tej preferencyjnej
metody jest uzależnione od woli podatnika, bowiem to właśnie
on musi złożyć w formie pisemnej (druk VAT R) właściwemu naczelnikowi
urzędu skarbowego oświadczenie o wyborze kasowej metody
rozliczeń. Efektem wyboru takiej metody jest szczególny sposób
ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego, czego naturalnym
następstwem jest termin zapłaty podatku. Otóż, w przypadku
małych podatników rozliczających się metodą kasową obowiązek
podatkowy powstaje z dniem uregulowania całości lub części należności,
nie później jednak niż z upływem 90 dnia licząc od dnia
wydania towaru lub wykonania usługi.
Opóźnienie płatności
Konsekwencją wyboru metody kasowej jest opóźnienie momentu
powstania obowiązku podatkowego w przypadku, w którym kontrahent
nie dokonał terminowej zapłaty co najmniej części należności
podatnika. Niemniej obok powyższego, niewątpliwie pożądanego
aspektu tej formy rozliczeń należy także wskazać na drugą jej stronę.
Otóż, podstawowym uprawnieniem podatnika VAT jest uprawnienie
do odliczenia podatku naliczonego, a u małego podatnika rozliczającego
się metodą kasową uprawnienie to powstaje w szczególnym
terminie. Odpowiednio, z wyłączeniem przypadków dotyczących
importu towarów, kiedy prawo do odliczenia powstaje w rozliczeniu
za kwartał, w którym podatnik dokonał zapłaty podatku wynikającego
z dokumentu celnego zasadą jest, iż podatnicy rozliczający się
metodą kasową mają prawo do odliczenia podatku naliczonego
w okresie rozliczeniowym w którym uregulowali kontrahentowi całą
należność wynikającą z otrzymanych faktur, nie wcześniej jednak, niż
z dniem otrzymania faktury. Zauważenia także wymaga, iż również
nie rozliczający się kasowo nabywca towarów lub usług pochodzących
od małego podatnika rozliczającego się metodą kasową podlega
pewnym ograniczeniom w zakresie terminu powstania prawa do
odliczenia VAT. Otóż, nabywca taki może dokonać odliczenia części
podatku naliczonego w rozliczeniu za okres w którym dokonał zapłaty
odpowiadającej części należności, natomiast całości podatku
naliczonego w rozliczeniu za okres w którym dokonał zapłaty całej
należności bądź z w którym upłynęło 90 dni licząc od dnia otrzymania
towaru lub wykonania usługi. Dodania wymaga, iż mały podatnik
rozliczający się metodą kasową jest zobowiązany do wystawiania
faktur oznaczonych jako FAKTURA VAT MP, co pozwala na jednoznaczną
identyfikację statusu dostawcy, a w efekcie wymusza na
nabywcy stosowanie szczególnych zasad odliczania VAT.
