W zadziwiający sposób ten liczący sobie ponad 400 lat warsztat złotniczy wcale nie wydaje się nam tak obcy. Miejscu pracy z pilnikiem, skórą i taboretem brakuje jedynie zagłębienia. Ciągarka ławowa mogłaby być użyta bez żadnych zmian do grubych drutów. Ciągadła stalowe, pilniki, kleszcze, młotki, kowadła, tygle wiszące na ścianach pozostały do dziś w niezmienionej formie. Być może tylko materiały są teraz lepsze
Zasadnicze zmiany zaszły jednak w zakresie obróbki cieplnej, a więc wyżarzania, topienia, a przede wszystkim lutowania. Dzisiejszy złotnik miałby z pewnością trudności, posługując się przedstawionym na ilustracji piecem muflowym! Jakkolwiek wiele obecnych warsztatów złotniczych przypomina przykład przedstawiony na ilustracji, ponieważ tradycja jest wśród złotników mocno zakorzeniona, to jednak należałoby się zastanowić, czy taka organizacja miejsca pracy odpowiada współczesnym warunkom.
Dobrze przemyślana organizacja pracy jest warunkiem racjonalnego wytwarzania. Zasada ta nie odnosi się tylko do produkcji seryjnej. Jest ona aktualna również w przypadku rzemiosła. Podstawą dobrej organizacji pracy jest racjonalnie zorganizowany warsztat. Przedstawiona propozycja urządzenia warsztatu powinna z jednej strony inspirować młodych złotników do nowoczesnej organizacji miejsca pracy, a z drugiej strony prowokować doświadczonych mistrzów do krytycznej oceny ich warsztatu i wprowadzania możliwych usprawnień.
Obok zagadnień produkcyjno-technicznych nie należy nie doceniać innego ważnego aspektu. Ponieważ w warsztacie spędza się większą część życia, należy go urządzić jak najwygodniej i przytulnie. Składa się na to wygodne krzesło robocze, a także przyjemny widok z okna. Nie można skonstruować uniwersalnego ujednoliconego modelu warsztatu złotniczego.
Każdy warsztat jest inny i musi być inny, ponieważ w każdym przypadku muszą być spełnione zupełnie inne wymagania.
- Koncepcja urządzenia warsztatu zależy od pomieszczeń, których najczęściej nie da się zmienić, lub których zmiana wiąże się z dużymi nakładami.Tak więc trzeba dostosować się do ilości i wielkości pomieszczeń, istniejących okien i drzwi, ogrzewania, zasilania w energię elektryczną.
- Ilość stanowisk pracy określa wymagania stawiane przy opracowywaniu koncepcji urządzenia warsztatu. Istotne jest również to, czy uczeń ma pracować obok mistrza, czy też pracownicy mogą pracować samodzielnie, bez pomocy ze strony doświadczonego fachowca.
- Niektóre rozwiązania wymusza profil produkcji oraz takie czynniki, jak stosunek wielkości produkcji do ilości napraw, produkcja jednostkowa lub seryjna, stosowane materiały, preferowane techniki, np. odlewanie odśrodkowe, emaliowanie. Pokazany przykład (ilustracja 5.2) może więc stanowić jedynie ramowy model warsztatu złotniczego. Przedstawiony model warsztatu umożliwia samodzielnemu mistrzowi wykonywanie nowych przedmiotów oraz dokonywanie napraw.
Centralnym punktem każdego warsztatu złotniczego jest stół roboczy, przy którym złotnik spędza ponad 2/3 swojego czasu pracy. Dobrze jest mieć również dodatkowy stół, na którym można wykonywać rysunki i grawerować lub wykonywać inne czynności, np. przycinać blachy. Dodatkowe wyposażenie warsztatu stanowią:
- stół do topienia i wyżarzania
- walec do blachy i drutu
- stół roboczy z imadłem, na którym mogą być również ciągnione druty
- pieniek drewniany z kowadłem
- stół do odczynników chemicznych z wyciągiem
- instalacja do galwanizacji
- przyrząd do obróbki ściernej
- stanowisko do szlifowania i polerowania z instalacją wyciągową
Zawsze pożądane jest posiadanie obok warsztatu głównego oddzielnego pomieszczenia do wykonywania tak zwanych “brudnych prac”, takich jak szlifowanie i polerowanie oraz wszelkiego rodzaju obróbka chemiczna wraz z galwanizacją. Pomieszczenie takie wskazane jest również wówczas, gdy warsztat użytkowany jest przez samodzielnego mistrza złotniczego.
Tłumaczył Zbigniew Krawczyk
Informacje pochodzą z książki “Złotnictwo. Teoria i praktyka”prof. Erharda Brepohla. Wyda ją po polsku Wydawnictwo Rosner i Wspólnicy przy współpracy z Polskim Jubilerem
(1) stół roboczy,
(2) stół do rysowania,
(3) urządzenie do topienia i wyżarzania,
(4) walce do blachy i drutu,
(5) stół roboczy z imadłem,
(6) pieniek drewniany z kowadłem,
(7) stół do odczynników chemicznych z wyciągiem,
(8) instalacja do galwanizacji,
(9) przyrząd do obróbki ściernej,
(10) maszyna do polerowania,
(11) przyrząd ultradźwiękowy do czyszczenia,
(12) doprowadzenie wody,
(13) skarbiec
