W Ministerstwie Gospodarki trwają prace, których celem jest wdrożenie przejrzystego i przyjaznego przedsiębiorcom prawa. Jednym z elementów “Pakietu na rzecz przedsiębiorczości” jest projekt ustawy Prawo probiercze
W pracach nad jej nowelizacją Ministerstwo Gospodarki przeprowadziło szereg badań i analiz mających na celu zidentyfikowanie prawnych, administracyjnych i ekonomicznych ograniczeń rozwoju złotnictwa i jubilerstwa w Polsce. Badania te, będące formą konsultacji społecznych z przedsiębiorcami, pozwoliły na poznanie opinii przedstawicieli sektora jubilerskiego na temat problemów i barier w prowadzeniu działalności gospodarczej.
Największy problem branży
Na podstawie przeprowadzonych przez ministerstwo analiz można stwierdzić, że największym problemem branży jubilerskiej jest niska konkurencyjność na rynku międzynarodowym. Przyczyn takiego stanu należy upatrywać w niskiej jakości i atrakcyjności produktów oferowanych przez krajowych złotników i jubilerów oraz nadmiernych barierach biurokratycznych. Przedmiotem zainteresowania Ministerstwa Gospodarki były przede wszystkim obciążenia biurokratyczne: problemy związane z dopuszczeniem do obrotu oraz niską jakością usług administracji probierczej.
Brak aktualnych przepisów
Obowiązujący w Polsce system prawa probierczego oparty jest na przepisach ustawy z 3 kwietnia 1993 r. Prawo probiercze (Dz.U. nr 55 poz. 249 z późn. zm.). Głównym celem tej ustawy było dostosowanie prawa i administracji probierczej do warunków gospodarki rynkowej.
W ciągu szesnastu lat obowiązywania ustawy polska gospodarka, w tym także sektor złotniczo-jubilerski, uległy istotnym przemianom. W związku z akcesją do Unii Europejskiej zmianom uległo również otoczenie prawno-instytucjonalne polskiego życia gospodarczego. Polska – jako kraj członkowski – ratyfikowała Konwencję wiedeńską o kontroli i cechowaniu wyrobów z metali szlachetnych (Dz.U. nr 46 z 2007 r. poz. 297). Funkcjonujący obecnie w Polsce system probierczy jest obligatoryjny. Oznacza to, że wyroby z metali szlachetnych wyprodukowane w kraju oraz sprowadzone z zagranicy, przeznaczone do obrotu podlegają obowiązkowi badania i cechowania przez organy administracji probierczej.
Obowiązek zgłoszenia tych wyrobów do urzędów probierczych spoczywa na producentach i importerach. Również osoby prywatne, wprowadzające do obrotu wyroby z metali szlachetnych nieoznaczone polskimi cechami probierczymi, muszą je zgłosić do urzędu probierczego. Od dłuższego już czasu, ze środowisk branżowych a także ze strony administracji probierczej, pojawiały się sygnały, że obecny system prawa probierczego jest obarczony wieloma wadami i nie sprzyja rozwojowi rynku jubilerskiego.
Ankietowani przedstawiciele branży jako istotne bariery przy dopuszczaniu do obrotu wskazali m.in.: wysokie koszty cechowania wyrobów, zbyt wąski katalog prób w polskim prawie wynikający z braku wdrożenia standardów międzynarodowych określonych w Konwencji wiedeńskiej (inny katalog prób obowiązujących w Polsce dla wyrobów wprowadzanych na rynek krajowy, a inny dla wyrobów importowanych lub eksportowanych), występowanie szarej strefy przy lutowaniu, tzn. stosowanie niższej jakości kruszcu w celu oszczędności materiałów, zbyt wysokie wymagania dotyczące cechowania (waga, miejsce cechy), dostępność urzędów probierczych oraz jakość usług administracji probierczej. Niestety, wcale nierzadkim zjawiskiem jest niszczenie wyrobów w trakcie cechowania czy też wyznaczanie tygodniowych terminów na ocechowanie wyrobów masowych.
Ograniczenie biurokracji
Efektem analizy przytoczonych powyżej problemów rynku złotniczo-jubilerskiego jest właśnie przygotowywany obecnie projekt ustawy Prawo probiercze. Na początku kwietnia zakończone zostały uzgodnienia międzyresortowe służące zebraniu uwag i opinii dotyczących rozwiązań proponowanych w ustawie. Głównym celem przygotowywanych zmian jest zmniejszenie biurokracji dotyczącej branży jubilerskiej, poprawa konkurencyjności polskich firm oraz zwiększenie bezpieczeństwa obrotu wyrobami jubilerskimi.
Ograniczeniu biurokratycznych barier i zmniejszeniu kosztów prowadzonej działalności powinno służyć przede wszystkim wprowadzenie możliwości tworzenia punktów probierczych u przedsiębiorców. Dałoby to możliwość masowym producentom wyrobów z metali szlachetnych lub importerom tychże wyrobów jak najszybszego badania i cechowania tych wyrobów, bez konieczności przewożenia często dużych partii wyrobów i oddawania ich do urzędów probierczych na czas niezbędny do ich badania i ocechowania.
Walka z nielegalnym obrotem
Proponowane zmiany spowodowałyby także wyłączenie z obowiązku cechowania półfabrykatów z metali szlachetnych, przeznaczonych dla celów dentystycznych, ponieważ metale stosowane w stomatologii posiadają atesty producenta i w związku z tym nie ma konieczności ich badania i cechowania. Dzięki pracom ekspertów nastąpiłoby także podwyższenie progów masy obowiązkowego cechowania srebra z 5 gramów do 8 gramów.
Zmniejszeniu kosztów prowadzonej działalności powinno służyć także wprowadzenie możliwości realizowania zadań administracji probierczej w oparciu o formułę partnerstwa publiczno-prawnego, co oznacza, że zadania zarezerwowane dotychczas wyłącznie dla organów administracji probierczej realizowane byłyby przez podmiot publiczny (organ administracji probierczej) oraz partnera prywatnego.
Nowa regulacja prawna przewiduje również: rozszerzenie katalogu prób metali w celu dostosowania krajowych przepisów do Konwencji o kontroli i cechowaniu wyrobów z metali szlachetnych, umożliwia producentom znakowanie wyrobów z innych, mniej popularnych stopów a także wprowadzenie znaku odpowiedzialności, który pozwoli na identyfikację przedsiębiorcy wprowadzającego wyrób do obrotu na terenie Polski. Szczególnie ostatnia regulacja powinna przyczynić się do walki z nielegalnym obrotem.
W projekcie ustawy proponuje się także ograniczenie liczby terenowych organów administracji probierczej, precyzuje kompetencje Prezesa Głównego Urzędu Miar w odniesieniu do organów terenowej administracji probierczej, dostosowuje regulacje dotyczące zasad przeprowadzania kontroli w zakładach jubilerskich do przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz upraszcza przepisy dotyczące rejestracji znaków imiennych.
Przepisy dla branży?
W ocenie Ministerstwa Gospodarki dzięki nowelizacji przepisów Prawa probierczego uda się zmniejszyć obciążenia firm produkujących i handlujących wyrobami jubilerskimi oraz wykorzystać szansę, jaką daje postęp technologiczny i rozwój handlu międzynarodowego. Pozostaje mieć nadzieję, że projektowana ustawa spełni również oczekiwania jej adresatów – przedstawicieli branży jubilerskiej, co sądząc po proponowanych zmianach wcale nie jest oczywiste.
Za oknem lato w pełni, żar leje się z nieba, a w głowach pełno pomysłów na wakacje… Choć dla większości jest to sezon ogórkowy, to niektóre firmy już myślą o sezonie świątecznym. Także urzędy probiercze właśnie teraz przygotowują się do najbardziej wytężonego okresu swojej pracy
Podstawa prawna Urzędy probiercze w Polsce działają na podstawie Ustawy o prawie pobierczym z 3 kwietnia 1993 roku wraz z późniejszymi zmianami. Na podstawie tejże ustawy wyroby z metali szlachetnych przeznaczone do obrotu na terenie Polski podlegają obowiązkowi badania i cechowania przez organy administracji probierczej. Przy czym metalami szlachetnymi w rozumieniu ustawy są platyna, złoto, srebro i metale z grupy platynowców: iryd, osm, pallad, rod i ruten w stanie czystym albo w stopach z innymi metalami.
Dla wyrobów tych określa się zawartość metalu szlachetnego i oznacza go stosowną próbą. Próba jest zatem niczym innym jak wyrażeniem stosunku czystego metalu szlachetnego zawartego w stopie do masy stopu (co wyrażane jest w częściach tysięcznych). W myśl ustawy wyrób odpowiada danej próbie, jeżeli zawartość metalu szlachetnego jest nie mniejsza od przewidzianej dla niej próby. Skoro wiadomo już, co podlega obowiązkowi cechowania w Polsce, warto również podać, co temu obowiązkowi nie podlega.
A są to: wyroby dawnego pochodzenia, które mają wartość historyczną lub artystyczną; narzędzia i aparaty lub ich części służące do celów naukowych i przemysłowych; wyroby medyczne lub ich części; odznaki, ordery, odznaczenia państwowe i tym podobne; inkrustacje; monety; surowce, półfabrykaty i złom. I tu ciekawostka: dentyści, mimo że używają półfabrykatów, i to medycznych, muszą je cechować, jeśli wykonane są z metali szlachetnych lub ich stopów.
Ponadto nie trzeba (choć można) cechować wyrobów z platyny lub złota o masie mniejszej niż 1 gram oraz wyrobów ze srebra o masie mniejszej niż 5 gramów. I jeszcze jedna ważna handlowa konsekwencja ustawy – wyroby z metali nieszlachetnych, pokryte powłoką z metali szlachetnych albo z wyglądu przypominające wyroby z metali szlachetnych powinny być przez wytwórcę lub sprzedawcę oznaczone znakiem “metal”, lub “met”.
Czemu to służy?
Oznakowanie wyrobu próbą służy przede wszystkim klientom i ochronie ich interesów. Nietrudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, kiedy kupowalibyśmy wybory jubilerskie jedynie wyglądające jak złoto czy srebro, a wykonane w rzeczywistości z innych, nieszlachetnych metali. Co samo w sobie nie jest złe, ale po pierwsze, musi to być wprost komunikowane klientowi, a poza tym cena wyrobu, poza wszelkimi aspektami projektu, unikatowości czy po prostu gustu, musi jeszcze odpowiadać cenie metalu, z jakiego wyrób jest wykonany.
Jednym słowem cechy powinny gwarantować klientom właściwą jakość wyrobu pod względem użytego surowca. I nie ma tu znaczenia, kogo nazywamy klientem – czy kupujących hurtowo biżuterię na targach, czy też ostatecznego klienta przy sklepowej ladzie.
Jak jest w innych krajach?
Polski rynek jubilerski nie żyje w izolacji. Wręcz przeciwnie: znakomita większość sprzedawanych w Polsce wyrobów jubilerskich pochodzi z importu. Warto więc przyjrzeć się, jakie systemy probiercze funkcjonują w innych krajach. Ogólnie może podzielić je na systemy: obligatoryjne, czyli takie, w których weryfikacja zawartości metali szlachetnych obowiązkowo dokonywana jest w urzędach probierczych, fakultatywne, czyli takie, które pozostawiają producentowi wybór między używaniem własnego znaku wytwórcy lub urzędowego cechu probierczego, oraz systemy, w których w ogóle nie funkcjonują urzędy probiercze, a do obrotu towarem upoważnia deklaracja producenta w postaci umieszczanego na wyrobie znaku wytwórcy. Polska oczywiście należy do pierwszego z wymienionych rodzajów systemów, a przynależność pozostałych krajów obrazuje tabelka.
Jak z niej wynika, bardzo trudno jest pogodzić w jeden, wspólny dla całej Unii Europejskiej, system cechowania wyrobów jubilerskich. Przez wiele lat trwały prace nad dyrektywą obejmującą ustawodawstwo wszystkich członków Unii, ale nie doszło do żadnych wiążących uzgodnień i dyrektywa pozostała w fazie projektu, a obrót wyrobami z metali szlachetnych w UE nadal jest nieuregulowany.
Od listopada 2005 roku Polska należy do Konwencji o Kontroli i Cechowaniu Wyrobów z Metali Szlachetnych, co umożliwia naszym urzędom probierczym oznaczanie wyrobów przeznaczonych na eksport cechą konwekcyjną, tj. wspólną cechą kontroli umożliwiającą swobodny obrót wyrobami w krajach członkowskich konwencji. Członkami konwencji są: Austria, Finlandia, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Republika Czeska, Holandia, Litwa i Łotwa, Polska, Izrael, Słowacja, Węgry i Republika Cypru, natomiast kandydatami na członków konwencji są Ukraina i Słowenia.
Struktura administracji probierczej w Polsce
W Polsce mamy dwa podporządkowane Głównemu Urzędowi Miar okręgowe urzędy probiercze w Warszawie i Krakowie oraz 10 obwodowych urzędów probierczych: w Poznaniu, Wrocławiu, Częstochowie i Chorzowie podlegających pod urząd krakowski oraz w Gdańsku, Warszawie, Łodzi, Bydgoszczy i Białymstoku podlegających pod urząd warszawski. Okresowo działają dwa punkty probiercze w Szczecinie i Lublinie.
Więcej o samych urzędach, danych teleadresowych, godzinach ich pracy oraz, co pewnie najważniejsze, o cenniku za wykonywane przez urzędy usługi cechowania znaleźć można pod adresem: http://www.gum.gov.pl/pl/site/adm_probiercza Wracając więc do myśli z początku artykułu, najbliższe miesiące będą najgorętszym okresem dla polskich (i nie tylko) urzędów probierczych. Przed naszą branżą okres “grudniowego zbierania żniwa”, ale aby się ono powiodło – poza wszelkimi wysiłkami projektantów, producentów, sprzedających i kupujących – musi jeszcze przyczynić się do tego administracja państwa w postaci rzeszy pracujących w urzędach probierczych osób.
Dodajmy, rzeszy wcale nie tak licznej, a już na pewno niepowiększającej się w tym samym dynamicznym tempie jak w ostatnich dwóch latach polska branża jubilerska. Oby więc na końcu to, co ma chronić ostatecznego klienta, nie stało się barierą dostępności produktów.
Niniejszy artykuł stanowi bazową informację na temat działalności urzędów probierczych w Polsce i Unii Europejskiej. W kolejnych numerach “Polskiego Jubilera” będziemy starali się rozwijać poszczególne zagadnienia związane z tą tematyką.
