Marek Piotrowski
prawnik, doradca podatkowy
Każdy przedsiębiorca w swojej pracy miał do czynienia
z nieterminowym regulowaniem płatności
przez zleceniodawcę. Jest to zjawisko bardzo powszechne, a w czasach kryzysu gospodarczego nieuniknione.
W polskim prawodawstwie problemy z płatnościami
potęgowane są jeszcze dodatkowo przez obowiązki
podatkowe, które zobowiązują przedsiębiorców do zapłaty zarówno podatku dochodowego, jak i podatku VAT,
niezależnie od faktu uregulowania należności
W konsekwencji u przedsiębiorcy powstaje poczucie pewnej niesprawiedliwości, wynikające z konieczności zapłaty podatków, których podstawę stanowią zdarzenia gospodarcze, za które nie otrzymał zapłaty, a co gorsze, za które nawet przyszła zapłata nierzadko wydaje się wątpliwa.
Oddać fiskusowi należności
Jednym z obszarów prawa podatkowego przewidujących obowiązek zapłaty podatku wynikającego z dokonanej dostawy towarów lub usług są przepisy ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
Otóż ogólną zasadą ustaloną tym aktem normatywnym jest powstanie obowiązku podatkowego z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi (z zastrzeżeniem szczególnych momentów powstania tego obowiązku), z wyłączeniem sytuacji tzw. małego podatnika rozliczającego się metodą kasową.
W tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje u takiego podatnika z chwilą uregulowania całości lub części należności, nie później jednak niż z upływem 90 dni, licząc od dnia wydania towaru albo wykonania usługi. Tak więc łatwo można zauważyć, że obowiązek rozliczenia podatku wynikającego z dokonanej sprzedaży lub wykonanej usługi w każdym przypadku obciąża podatnika VAT, bez względu na fakt braku zapłaty za dostarczony towar lub wykonaną usługę.
Ulga przy rozwiązywaniu
problemu
Kluczowa zatem wydaje się odpowiedź na pytanie, w jaki sposób może postąpić podatnik, który nie otrzymał zapłaty za wykonaną usługę lub dokonaną dostawę towarów, a który stosownie do obowiązujących przepisów z tytułu takiej czynności odprowadził należny podatek VAT?
Otóż instrumentem pozwalającym na pewne złagodzenie skutków tej patologicznej sytuacji, w której pomimo braku zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi poszkodowany podatnik obciążony został obowiązkiem zapłaty VAT, jest uprawnienie do dokonania korekty podatku należnego wynikającego z wierzytelności nieściągalnych, tzw. ulga na złe długi.
U podstaw tego uprawnienia leży regulacja art. 89a ustawy o VAT, zgodnie z którą podatnik może skorygować podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Tym samym zasadniczym dla dokonania takiej korekty jest uznanie nieściągalności wierzytelności za uprawdopodobnioną.
I tutaj należy wskazać na istotną, a zarazem korzystną zmianę znaczenia pojęcia uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności, którą w stanie prawnym obowiązującym od 1 grudnia 2008 r. uważa się za uprawdopodobnioną, jeżeli nie została uregulowana w ciągu 180 dni, licząc od upływu terminu jej płatności, określonego w umowie lub na fakturze.
Należna zapłata
za przekazany towar
W obowiązującym stanie prawnym dla spełnienia warunku uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności na gruncie przepisów ustawy o VAT wystarcza upływ 180 dni, licząc od dnia upływu ustalonego w umowie lub na fakturze terminu płatności. Jeżeli do tego dnia podatnik nie otrzyma zapłaty, to będzie mógł dokonać korekty podatku należnego, oczywiście o ile spełnione w konkretnym przypadku zostaną dodatkowe, szczegółowo ustalone art. 89a ust. 2-5 ustawy o VAT, warunki pozwalające na jej dokonanie.
Do warunków tych zaliczany jest fakt dokonania dostawy na rzecz podatnika w rozumieniu art. 15 ustawy, który nie jest objęty postępowaniem upadłościowym, lub nie jest w trakcie likwidacji a także uprzednie wykazanie wierzytelności jako obrót opodatkowany i podatek należny. Ważny z punktu widzenia ustawy jest także fakt pozostawania w chwili dokonania korekty wierzyciela i dłużnika w rejestrze podatników VAT czynnych oraz niezbycie wierzytelności i brak upływu dwuletniego terminu, licząc od końca roku, w którym faktura została wystawiona.
Dokonać korekty należnego podatku można także, gdy zawiadomi się dłużnika o zamiarze jej dokonania oraz nie otrzyma się od niego odpowiedzi w ciągu 14 dni. Należy także złożyć wraz z deklaracją zawiadomienie do naczelnika urzędu skarbowego o dokonanej korekcie wraz z podaniem kwot korekty. Trzeba zarazem podkreślić, że jeżeli po dokonaniu korekty podatku należnego, stosownie do omawianych regulacji, należność została uregulowana, bez względu na formę jej uregulowania – np. w wyniku postępowania egzekucyjnego, podatnik jest zobowiązany do zwiększenia podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana.
Warto jednak pamiętać, że podatnik, który dokonał korekty, obowiązany jest do powiadomienia o tym fakcie dłużnika oraz do przesłania kopii tego powiadomienia do właściwego urzędu skarbowego.
Korekta tylko po spełnieniu
warunków
Reasumując, uprawnienie do dokonania korekty podatku należnego, u podstaw którego leżą nieściągalne wierzytelności, stanowi korzystne rozwiązanie, które dzięki nowelizacji zasad uznania nieściągalności wierzytelności za uprawdopodobnioną może stanowić instrument stosowany powszechniej niż dotychczas.
Należy jednak zwrócić uwagę, że stosowanie tego uprawnienia wymaga ścisłego spełnienia warunków pozwalających na dokonanie korekty, ponieważ tylko w takiej sytuacji podatnik może skutecznie i zgodnie z obowiązującymi przepisami dokonać korekty podatku należnego wynikającego ze sprzedaży towarów lub usług, za które nie otrzymał zapłaty.
