Przemysław Szymański
Autor jest prawnikiem,
specjalistą z zakresu
prawa cywilnego
i gospodrczego
Przez umowę franczyzy przedsiębiorca będący franczyzobiorcą może korzystać
z wiedzy oraz usług lub towarów fanczyzodawcy w zamian za umówione
wynagrodzenie. W ramach umowy franczyzy może on również korzystać z firmy
franczyzodawcy, co ma niebagatelne znaczenie, gdyż jest to zanana
i popularna marka na rynku
Umowa franczyzy jest umową nieokreśloną w kodeksie cywilnym. Polska nazwa franczyza jest odpowiednikiem angielskiej nazwy franchising, która oznacza zezwolenie jednej firmy dla drugiej na sprzedaż jej produktów na określonym obszarze. Sądy wskazywały, że poprzez umowę franchisingu (inaczej franczyzy) “dawca franchisingu zobowiązuje się do udostępnienia podmiotowi korzystającemu z franchisingu (biorcy franchisingu) korzystania z oznaczenia jego firmy, godła – emblematu, symboli, patentów, zaś biorca franchisingu zobowiązuje się do prowadzenia wskazanej działalności z wykorzystaniem udostępnionych mu praw pozyskiwania nowych odbiorców (nowych rynków zbytu).
Jednym z głównych zadań franchisingu jest dokładne poznanie rynku, na którym ma on rozwijać działalność franchisingową oraz optymalne zorganizowanie sprzedaży. Biorca franchisingu działa przez cały czas trwania umowy we własnym imieniu i na własny rachunek, zawiera umowy bezpośrednio z nowymi kontrahentami, pozyskuje nowe rynki zbytu (wyrok NSA w Krakowie z 21 stycznia 1998 r., sygn. I SA/Kr 507/97).
W związku z faktem, że franczyza nie jest umową określoną w k.c. będą miały do niej zastosowanie oprócz postanowień umownych ogólne przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umów. Strony mogą bowiem dowolnie określi treść łączącego je stosunku prawnego byleby tylko nie sprzeciwiała się ona właściwości stosunku danego rodzaju, ustawie lub zasadom współżycia społecznego.
Najczęściej przez umowę franczyzy franczyzodawca udostępnia franczyzobiorcy know-how (swoją wiedzę biznesową w danym zakresie działalności) oraz narzuca franczyzbiorcy zasady prowadzenia działalności dotyczące takich jej elementów, jak wyposażenie lokalu, sposób produkcji produktów, wystrój lokalu itp. W zamian za to franczyzobiorca płaci franczyzodawcy umówione wynagrodzenie oraz wykonuje inne określone umową obowiązki. Najczęściej jest to obowiązek zapewnienia wyposażenia lokalu zgodnie ze standardami franczyzodawcy – najczęściej takie wyposażenie sprzedaje sam franczyzodawca – i zakup środków służących do wytworzenia produktu finalnego u franczyzodawcy. W ten sposób zapewnia on sobie dodatkowy dochód oprócz opłaty za korzystanie ze swojej firmy.
Na co warto zwrócić uwagę przy zawieraniu umowy
Niezależnie od tego, jakiego rodzaju umowę franczyzy chcielibyśmy zawrzeć, warto zwrócić uwagę na kilka rzeczy istotnych w przypadku każdego z rodzaju umów:
- Jaki zakres pomocy, jako przedsiębiorca otrzymamy od franczyzodawcy.
- Czy franczyzodawca zapewnia darmowe szkolenia lub też darmowe doradztwo szczególnie na etapie rozpoczynania działalności. Ważne jest również, czy franczyzobiorca musi uczestniczyć w płatnych szkoleniach prowadzonych przez franczyzodawcę. Tego typu dodatkowe świadczenia mogą znacznie podnieść koszty prowadzonej działalności.
- Czy oprócz opłaty za korzystanie z firmy franczyzodawcy będą nałożone na nas również inne obowiązki. Takimi obowiązkami może być np. zakup określonej ilości towarów od franczyzodawcy, zmiana wyposażenia lokalu w terminach określonych w umowie lub przez franczyzodawcę lub konieczność brania udziału w prowadzonych przez niego szkoleniach, sympozjach itp. Tego typu świadczenia mogą znacząco podnieść koszty prowadzonej działalności, szczególnie jeżeli nie osiągamy zakładanego poziomu zysków z prowadzonej przez nas działalności. Zakup określonej ilości produktów przez czas trwania umowy franczyzy w określonych terminach może powodować, że nawet chwilowe trudności finansowe mogą powodować zaburzenia w regulowaniu zobowiązań.
- Czy w umowie zawarto postanowienie przewidujące, że franczyzobiorca jest zobowiązany uiszczać od towarów zakupionych poza siecią franczyzodawcy np. określoną marżę na rzecz franczyzodawcy. Takie postanowienia umowy uzależniają w praktyce franczyzobiorcę od franczyzodawcy, powodując, że może on nabywać towary tylko albo w znacznej większości u franczyzodawcy.
Pamiętać należy, że umowa franchisingu (franczyzy) jest umową odpłatną i ekwiwalentną, franczyzobiorca nie ma podstaw prawnych do żądania zwrotu, po rozwiązaniu umowy, opłat poniesionych za korzystanie z firmy kontrahenta (wyrok SN z 7 marca 2007 r., sygn. I CSK 348/06).
Opodatkowanie franczyzy
Przez umowę franczyzy franczyzodawca udziela franczyzobiorcy licencji na korzystanie z jego znaku towarowego. Zgodnie z art. 147 ustawy o VAT podlega ono opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Franszyzobiorca będzie mógł zakwalifikować należności wynikające z umowy franczyzy do kosztów uzyskania przychodu. Opłatę za nabycie licencji oraz informacji know-how stanowią wartości niematerialne i prawne podlegające amortyzacji, od których odpisy amortyzacyjne nie mogą być dokonywane przez okres krótszy niż 60 miesięcy.
Amortyzacji podlegają bowiem nabyte, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania licencje, prawa do: wynalazków, patentów, znaków towarów, wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych oraz wartości stanowiące równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how) – o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji) umowy najmu, dzierżawy.
