Jeszcze do końca przyszłego roku małe przedsiębiorstwa mogą korzystać z różnorakiego wsparcia ze środków publicznych. Wsparcie to dotyczy zarówno firm dopiero rozpoczynających działalność gospodarczą (start-ups), jak również rozwoju firm już działających. Środki te przeznaczone są m.in. na projekty inwestycyjne, działalność badawczo-rozwojową, doradztwo, szkolenia i inne działania. Głównym źródłem finansowania są programy operacyjne na lata 2007–2013 współfinansowane ze środków unijnych i budżetu państwa.Dużą rolę we wsparciu mikro i małych firm odgrywa również sektor bankowy oferując, dzięki współpracy z instytucjami publicznymi, korzystne dla przedsiębiorców produkty bankowe oraz szerokie doradztwo i informacje o możliwościach uzyskania wsparcia.
Kredyty na start
Z tej formy pomocy mogą skorzystać firmy rozpoczynające dopiero działalność gospodarczą. Przykładem kredytów dla startujących firm są kredyty z poręczeniem Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) w ramach unijnego Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP). Umowa dotyczy poręczeń na kwotę 200 mln złotych, a EFI poręcza 75% kapitału i odsetek. Bank udziela kredytów obrotowych w rachunku kredytowym dla firm działających nie dłużej niż dwa lata. Jedynym warunkiem jest posiadanie minimum jednej faktury lub rachunku opłaconego przez kontrahenta. Kredyty oferowane są w kwocie do 10 tysięcy złotych bez żadnego zabezpieczenia poza bezpłatnym poręczeniem EFI.
Wsparcie samozatrudnienia
Również osoby dopiero planujące rozpoczęcie działalności gospodarczej mogą liczyć na wsparcie udzielane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki – Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia. W pierwszym etapie pomoc polega na bezpłatnych szkoleniach i doradztwie dotyczącym założenia i prowadzenia działalności gospodarczej. Szkolenia i przygotowanie biznesplanu jest obowiązkowym warunkiem do uczestnictwa w drugim etapie tego programu. Po zrejestrowaniu działalności gospodarczej nowa firma może otrzymać: dotację inwestycyjną w wysokości do 40 tys. złotych na zakup środków trwałych, maszyn, urządzeń, towarów, koszty niewielkich remontów i adaptacji pomieszczeń, koszty działań promocyjnych, koszty zakupu licencji czy zakup środka transportu albo wsparcie pomostowe w okresie 12 miesięcy przeznaczone na opłacenie kosztów prowadzenia działalności (m.in. składki ZUS, opłaty telekomunikacyjne, pocztowe, księgowe itp.). Ta ostatnia forma pomocy jest wypłacana miesięcznie w kwocie nie większej niż równowartość minimalnego wynagrodzenia. Dodatkowo, nowi przedsiębiorcy mogą korzystać z doradztwa biznesowego, mającego na celu rozwiązywanie problemów pojawiających się podczas prowadzenia firmy. Firma, która skorzysta z tej formy pomocy jest zobowiązana do prowadzenia działalności przez okres co najmniej 12 miesięcy od jej rozpoczęcia.
„Inkubatory” dla innowacyjnych i przedsiębiorczych
W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka pomoc finansowa ma ułatwić powstanie innowacyjnych przedsiębiorstw i przetrwanie w początkowym okresie rozwoju firmy. I tutaj, podobnie jak przy wsparciu samozatrudnienia, pomoc jest realizowana w dwóch etapach. W pierwszej fazie jest to dotacja na tzw. inkubację, która polega przede wszystkim na bezpłatnym udostępnieniu infrastruktury, powierzchni biurowej. Przedsiębiorcy mogą liczyć na doradztwo dotyczące prac badawczo-rozwojowych czy transferu technologii, analizy rynkowej, ekspertyz marketingowych. Mogą także skorzystać z usług obejmujących szkolenia, przygotowanie biznesplanu, badania potencjału rynkowego, przygotowania koncepcji produktu i jego testowania oraz pomoc w dostępie do zasobów ludzkich i technicznych niezbędnych do realizacji pomysłu. Nowe przedsiębiorstwa, które pomyślnie przeszły fazę inkubacji i mają szansę na rozwój działalności są – w drugim etapie Programu – dokapitalizowane. Dokapitalizowanie odbywa się poprzez nabywanie lub obejmowanie akcji lub udziałów w firmie przez instytucje udzielające wsparcia. Instytucje te są wybrane przez Polska Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości.
Dotacje inwestycyjne
W przypadku przedsięwzięć inwestycyjnych głównym źródłem finansowania są dotacje. Są one przyznawane w ramach różnorodnych programów operacyjnych realizowanych w ramach Narodowej Strategii Rozwoju na lata 2007–2013. Dotacje są wypłacane w formie refundacji poniesionych wydatków lub w systemie zaliczkowo-refundacyjnym. W przypadku funduszy unijnych dotacja zazwyczaj nie pokrywa całości kosztów kwalifikowanych. Przyjęcie zasady refundacji wcześniej poniesionych kosztów powoduje, że w systemie dotacji dla firm ważną role pełni system bankowy. Zazwyczaj firmy realizują inwestycje ze środków pomostowych i kredytów bankowych, a następnie spłacają część kredytu z dotacji ze środków unijnych lub własnych. Inwestycje mogą być również realizowane na zasadzie współfinansowania projektów, zgodnie z którą firma musi zapewnić wkład własny do realizowanego przedsięwzięcia – wkład ten może pochodzić z kredytu bankowego. Finansowanie kredytem bankowym niej jest obligatoryjne, tym niemniej potwierdzenie finansowania ze środków bankowych oznacza w niektórych programach spełnienie kryterium wykonalności finansowej projektu. W niektórych przypadkach dołączenie do wniosku o dotację umowy kredytowej lub promesy bankowej lub leasingowej stanowi dodatkowy atut przy ocenie merytorycznej wniosku. W ramach działania „Stymulowanie działalności badawczo-rozwojowej oraz wsparcie w zakresie wzornictwa przemysłowego” przedsiębiorcy mogą ubiegać się o dofinansowanie na działania doradcze czy szkoleniowe dotyczące opracowania wzoru przemysłowego oraz inwestycje związane z uruchomieniem produkcji według nowo opracowanego wzoru. Warunkiem uzyskania dotacji jest wdrożenie wzoru do produkcji.
Fundusze poręczeniowe i pożyczkowe
Często firmy znajdujące się we wczesnej fazie rozwoju mają problemy z dostępem do finansowania zewnętrznego. Przyczyną może być brak historii kredytowej czy niewystarczająca wartość zabezpieczeń. Ratunkiem dla nich mogą być fundusze poręczeniowe. Oferują one wsparcie tym firmom, które posiadają zdolność kredytową, nie posiadają natomiast odpowiednich zabezpieczeń wymaganych przez instytucje finansowe. Poręczenie może stanowić od 50 do 80 proc. kwoty kredytu czy pożyczki. W niektórych przypadkach maksymalna wysokość poręczenia jest ograniczona kwotowo. Alternatywą może być także skorzystanie z funduszu pożyczkowego. Fundusze te udzielają pożyczek na finansowanie inwestycji, wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych, zakup maszyn i urządzeń, rozbudowę, adaptację lub modernizację obiektów produkcyjnych, handlowych lub usługowych czy zakup materiałów i surowców niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia. Pożyczki udzielane przez fundusze pożyczkowe są oprocentowane nie niżej niż wynosi stopa referencyjna określona przez Komisję Europejską, opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, obowiązująca w dniu zawarcia umowy o udzieleniu pożyczki. Maksymalna wysokość pożyczki wynosi 120 tys. złotych.
Perspektywy pomocy finansowej na lata 2014–2020
Jak wynika z propozycji Komisji Europejskiej przedstawionej w ubiegłym roku nowy budżet ma wynieść 1,025 bln euro, z czego 376 mld euro ma być przeznaczone na realizację programu spójności. Wśród priorytetów nowego budżetu znajduje się również wsparcie rozwoju małych i średnich firm. Proponowana jest zmiana sposobu finansowania przedsięwzięć ze środków unijnych. W przypadku prostych projektów inwestycyjnych mają być stosowane zwrotne instrumenty finansowe. W przypadku projektów innowacyjnych w szerszym niż dotychczas zakresie mają być wykorzystane granty bezzwrotne. W obecnym budżecie – do roku 2013 – polskie firmy korzystały głównie z bezzwrotnych form finansowania. Beneficjenci unijnej pomocy otrzymywali refundację części poniesionych nakładów inwestycyjnych. Jest to pomoc jednorazowa – po przekazaniu jej w formie dotacji nie wraca ona już do gospodarczego obiegu. Zwrotne instrumenty pomocy finansowej (poręczenia, preferencyjne kredyty, venture capital) stosowane były w ograniczonym zakresie. A – w przeciwieństwie do dotacji – mogą one być wykorzystywane wielokrotnie i w związku z tym są dostępne w dłuższym okresie dla większej liczby firm. Szersze wykorzystanie zwrotnych instrumentów finansowania ma służyć lepszemu i efektywniejszemu wydatkowaniu środków unijnych. Będzie też wymagało zwiększenia roli instytucji finansowych w systemie wdrażania funduszy unijnych.
Marta Andrzejczak
