Na całym świecie rośnie zapotrzebowanie na kamienie syntetyczne. Producenci biżuterii niezwykle chętnie dokonują ich zakupu, gdyż spełniają one ich oczekiwania. A jak powszechnie wiadomo, popyt rodzi podaż, dlatego na rynkach jubilerskich oferowane są coraz to nowe kamienie syntetyczne, tworzone w nowo powstających laboratoriach chemicznych, nie zawsze legalnych.
Należy pamiętać, że kamienie syntetyczne to kamienie wytwarzane w warunkach laboratoryjnych, mające takie same właściwości chemiczne, fizyczne i optyczne jak ich naturalne odpowiedniki. Mają jednak jedną przewagę nad naturalnymi minerałami: mogą zostać „uszyte na miarę” biżuterii, czyli mogą mieć jednolity kolor i kształt.
Obwarowania prawne
Kamienie syntetyczne – rubiny, szafiry, diamenty, szmaragdy czy choćby beryle i ametysty – wytwarzane są w laboratoriach na całym świecie. Z powodu ich powszechności istnieją uregulowania prawne mające na celu przeciwdziałanie oszustwom na rynku kamieni szlachetnych. Na całym świecie obowiązują normy nakładające na sprzedawcę kamieni syntetycznych obowiązek poinformowania kupującego o sposobie wytworzenia danego kamienia jubilerskiego. Mimo uregulowań prawnych na całym świecie dochodzi do nadużyć na rynku kamieni syntetycznych.
W celu zapobiegania oszustwom powołano kilka organizacji branżowych, których celem jest przeciwdziałanie oszustwu polegającemu na wprowadzaniu do obrotu kamieni syntetycznych jako naturalnych. Nad uczciwymi praktykami handlowymi czuwa American Gem Trade Association (AGTA), International Colourful Gemstone Association (ICA) i World Jewellery Confederation (WJC), które sformułowały szczegółowe wytyczne dla swoich członków dotyczące ujawniania informacji o wprowadzeniu na rynek syntetycznych kamieni w momencie ich sprzedaży.
Niektóre państwa wprowadzają swoje regulacje prawne, które mają chronić konsumentów przed oszustwem. Tak np. w Stanach Zjednoczonych Federalna Komisja Handlu wymaga, aby każdy kamień wyprodukowany w laboratorium był opisany w sposób, który nie pozostawia wątpliwości, że jest on syntetykiem. Podobne przepisy znajdujemy również w prawie polskim, które nakłada na sprzedawcę obowiązek poinformowania kupującego o kamieniu jubilerskim przez niego kupowanym. Jednak prawo prawem, a praktyka praktyką. I do sprzedaży trafiają kamienie syntetyczne traktowane zarówno przez twórców biżuterii, jak i klientów jako kamienie naturalne.
Powstanie kamieni syntetycznych
Pierwsze kamienie syntetyczne zostały wyprodukowane pod koniec XIX wieku na potrzeby przemysłu. Odnotowania godnym wydaje się fakt, że pierwszą udaną próbę stworzenia kamienia syntetycznego podjął Auguste Verneuil, któremu udało się w warunkach laboratoryjnych wytworzyć rubin. Pierwsze syntetyczne kamienie szlachetne, które odniosły sukces rynkowy, powstały w procesie fuzji płomieni. Proces ten polega na upuszczaniu sproszkowanych chemikaliów przez ogień, w którym te topią się i, opadając na obracający się cokół, tworzą syntetyczny kryształ. Syntetyczne kamienie po dziś dzień są wykorzystywane w technologii komunikacyjnej i laserowej oraz mikroelektronice. Jednak największym zainteresowaniem cieszą się na rynku jubilerskim. I tu zaczyna się problem.
Na rynku bowiem można znaleźć wiele firm oferujących kamienie syntetyczne, jednak nie zawsze ich klienci są informowani o ich syntetycznym charakterze bądź modyfikacjach dokonywanych na kamieniach naturalnych. Kupując kamienie do produkcji biżuterii, trzeba więc zachować niezwykłą czujność i rozwagę. Należy kupować je tylko u wiarygodnych dostawców, aby nie stać się ofiarą oszustwa. Wbrew pozorom ilość dostępnych na polskim rynku syntetycznych kamieni jubilerskich jest ogromna.
W procesie tworzenia biżuterii w ciągu ostatniej dekady nastąpiła rewolucja. Przemysł wytwórczy ewoluował, i to zarówno pod względem wzornictwa, jak i technik wytwarzania biżuterii. Oczywiście za zmianami na rynku biżuteryjnym stoi rozwój technologiczny, który umożliwił projektantom i producentom biżuterii znaczne usprawnienie pracy oraz dał możliwość kreowania nieosiągalnych dotychczas form i kształtów w biżuterii.
Zrewolucjonizowanie branży jubilerskiej jest wynikiem przede wszystkim wprowadzenia do masowego użytku oprogramowania komputerowego CAD (computer assisted design) i sprzętu CAM (computer assisted manufacturing). Należy zauważyć, że innowatorzy nie spoczęli na laurach i stale pracują nad nowymi rozwiązaniami, które nie tylko usprawnią proces tworzenia biżuterii, ale także starają się zminimalizować koszty związane z jej wytworzeniem.
Tradycja zamknięta w rękodziele
Obserwując branżę jubilerską, można zauważyć, że coraz mniejsza liczba twórców w swojej pracy nad biżuterią decyduje się na wykorzystanie tradycyjnych metod wytwarzania. Niemal w każdym warsztacie jubilerskim możemy znaleźć nowoczesne narzędzia usprawniające prace złotnika czy jubilera. Mimo to na polskim rynku biżuteryjnym możemy znaleźć biżuterię stworzoną ręką mistrza. Jest to już jednak sytuacja niezwykle rzadka. Skąd taka zmiana? Tradycyjny sposób tworzenia biżuterii wymaga ogromnego nakładu pracy i umiejętności, jest także długotrwały. W czasach, kiedy klientom zależy na posiadaniu danego przedmiotu natychmiast, wykonywanie kilku projektów byłoby niemal niemożliwością. Znaczenie ma również cena biżuterii.
Ta zaprojektowana i wykonana ręcznie musi być droższa od tej, która wychodzi „z maszyny”, a klienci, zwłaszcza w Polsce, nie chcą przepłacać. Należy jednak podkreślić, że wielu polskich projektantów wciąż stosuje niektóre z etapów tradycyjnej metody, zwłaszcza podczas tworzenia dobrej jakości elementów biżuteryjnych. A co zamiast tradycyjnych metod oferuje nam przemysł jubilerski? Op rogram owan ie CAD Tradycyjne projektowanie biżuterii na kartce papieru, wymagające od projektanta umiejętności wykonania rysunku technicznego, zostało zastąpione przez oprogramowanie CAD, które umożliwia szybszą pracę oraz pomaga tworzyć wariacje w danym modelu biżuterii. CAD znacznie usprawnia pracę projektanta. Pozwala mu choćby na zapisanie projektu w bibliotece, dzięki czemu nie musi on wielokrotnie wykonywać tej samej pracy.
Wykorzystanie oprogramowania komputerowego sprawiło, że projektant może pracować nad każdym detalem biżuterii, nie obawiając się, że w procesie jej wytwarzania coś się popsuje. CAD daje także możliwość obejrzenia wizualizacji zaprojektowanej biżuterii. Obrazy przygotowane dzięki oprogramowaniu komputerowemu pokazują projektantowi i cienie, i odbicia światła, co znacznie ułatwia pracę nad projektem. Jednocześnie dzięki wykorzystaniu oprogramowania projektant biżuterii może przesłać realistyczną fotografię biżuterii klientowi, a ten wprowadzić do projektu swoje pomysły. Taka forma pracy nie tylko niweluje możliwość popełnienia błędu, ale także pozwala klientowi na zobaczenie na ekranie swojego komputera biżuterii.
A kiedy już proces projektowania biżuterii jest zakończony, wystarczy nacisnąć klawisz enter i projekt natychmiast się materializuje. Tradycyjnie producenci używali gumowych form do otrzymywania kopii oryginalnych wzorów biżuterii. A w momencie, gdy potrzebna była jakakolwiek modyfikacja projektu, musieli rozpoczynać pracę od nowa. Dzięki oprogramowaniu CAD można łatwo i szybko wprowadzić wszelkie modyfikacje i wydrukować je na urządzeniu CAM, aby otrzymać trójwymiarowy wydruk. Nowoczesne drukarki 3D mogą z łatwością drukować prototypy w żywicy modelu z CAD.
Spiekanie laserowe
Współczesne jubilerstwo nie zatrzymuje się już na tym etapie, ale idzie o krok dalej. Dzięki wynalezieniu laserowego spiekania metali szlachetnych można wydrukować gotowy wyrób biżuteryjny. Technologia sproszkowania metali szlachetnych takich jak złoto i srebro pozwala na szybkie i – co nie mniej ważne – bezbłędne wykonanie zaprojektowanego modelu biżuterii. Biżuteria bowiem powstaje przez laserowe rozpuszczanie sproszkowanych metali szlachetnych i formowanie ich cienkimi warstwami w kształt zaprojektowanej komputerowo biżuterii. To nowoczesne rozwiązanie pozwala twórcom na tworzenie najbardziej skomplikowanych wzorów. Technologia spiekania laserowego pozwala nawet na wytwarzanie elementów z ruchomymi zawiasami i sworzniami. Należy jednak zauważyć, że laserowe spiekanie jest technologią drogą, a przez to wciąż nierozpowszechnioną na polskim rynku jubilerskim. Jednak patrząc na rozwój technologiczny, można domniemywać, że w najbliższym czasie na laser do drukowania biżuterii będzie stać większość polskich projektantów.
Przyszłość branży
Branża jubilerska stale ewoluuje. Z jednej strony, na rynku jubilerskim pojawiają się nowe rozwiązania technologiczne znacznie usprawniające pracę złotników i jubilerów, z drugiej – pojawia się na rynku nisza dla wymagających klientów ceniących rękodzieło. Ci ostatni nie są zainteresowani masowymi, idealnymi produktami wychodzącymi spod wiązki lasera, ale szukają w świecie biżuterii prawdziwej sztuki, która nie ulega komercjalizacji. Można domniemywać, że rynek biżuteryjny zostanie wcześniej czy później zdominowany przez wyroby jubilerskie powstające na monitorze komputera. Wpływ na taki stan rzeczy mają zmieniające się preferencje konsumentów oraz presja czasu. Należy pamiętać, że współcześni klienci są bardzo niecierpliwi i chcą zrealizować swoje pragnienia natychmiast.
